طبقات فرودست ، روشنفکران  در جامعه شناسی آنتونیو گرامشی

طبقات فرودست ، روشنفکران  در جامعه شناسی آنتونیو گرامشی نویسنده : عباس کمالی – سردبیر  شفاف نیوز shafafnews.com

گرامشی آشکارا بر این امر تأکید می‌کند که توده‌ی مردم نمی‌توانند مستقل و خوداتکاء باشند مگر اینکه در وسیع‌ترین شکل ممکن خود را سازماندهی کنند و این سازماندهی جز به واسطه‌ی روشنفکران میسر نمی‌شود. گرامشی بر این باور است که طبقات حاکم در جامعه, هژمونی یا سلطه خود را با بوجود آوردن افرادی که خودشان تمایل به تحت سلطه بودن دارند بدست می آورند و ایدئولوژی در بوجود آوردن این تمایل نقش بسزایی دارد, چرا که بعنوان ابزاری محسوب می شود که از طریق آن عقاید معینی منتقل گشته و مهمتر اینکه درست تلقی می گردند. در نتیجه برای تغییر هژمونی یا سلطه در چنین جوامعی باید یک “جنگ موقعیت” صورت بگیرد که در واقع یک مبارزه زمانبر بر ضد ایدئولوژیها, اصول اخلاقی, و فرهنگهای غالب گروه حاکم محسوب می گردد.

گرامشی معتقد بود که قدرت فقط از طریق زور و سرکوب اعمال نمی‌شود، بلکه از طریق هژمونی فرهنگی نیز تحمیل می‌شود. فرودستی می‌تواند نتیجه‌ای از این هژمونی باشد که در آن گروه‌های غالب فرهنگی، ارزش‌ها و باورهای خود را به گروه‌های فرودست تحمیل می‌کنند.  اینجاست که او نقش “روشنفکر ارگانیک” را برجسته می‌کند یعنی روشنفکری که پیوند نزدیکی با توده‌ی مردم دارد و برخاسته از بلوک اجتماعی آنهاست. این روشنفکر ارگانیک است که می‌بایست با تکیه بر پداگوژی نقادانه شورش‌های کور فرودستان را که به زعم او به نوعی تروریسم بدوی شبیه است، سازماندهی کند تا بتوانند هژمونی را از آن خود کنند.

او به بررسی نقش طبقات اجتماعی در ساختار قدرت و فرودستی پرداخت. گرامشی بر این باور بود که طبقات فرودست باید برای تغییر وضعیت خود و دستیابی به قدرت، آگاهی طبقاتی پیدا کنند و به یک نیروی سازمان‌یافته تبدیل شوند. گرامشی همچنین به نقش فرهنگ در مقاومت علیه فرودستی توجه دارد. او بر این باور بود که فرهنگ می‌تواند ابزاری برای مبارزه علیه ستم و نابرابری باشد. به‌طور کلی، تحلیل گرامشی از مساله فرودستی بر رابطه پیچیده بین قدرت، فرهنگ و مبارزه اجتماعی تاکید دارد و نشان می‌دهد که چگونه گروه‌های فرودست می‌توانند با آگاهی و سازماندهی خود، به چالش با نظام‌های قدرت بپردازند. نقش و جایگاه فرودستان، در استمرار و بازتولید قدرت فرادستان، نگاه ویژه ی گرامشی به این مساله اجتماعی است/شفاف نیوز . جامعه شناسان جوان